اهمیت و ابعاد سفر رئیس‌جمهور به عراق

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ مسعود پزشکیان، رئیس جمهور کشورمان در نخستین سفر خارجی و رسمی خود به همراه هیئت بلندپایه ای به عراق سفر کرد. انتخاب عراق به عنوان نخستین مقصد سفر خارجی حاکی از اولویت این کشور همسایه در عرصه سیاست خارجی ایران دارد. 

بعد از شکست داعش در عراق نیز روابط بغداد – تهران عمیق‌تر شد و انتخاب نخستین سفر رئیس جمهور ایران به عراق حاکی از عمق روابط است

پزشکیان بعد از پیروزی در انتخابات چندین بار تأکید کرد، روابط با همسایگان برای تهران حائز اهمیت است. روابط ایران و عراق در سال‌های اخیر در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی گسترش یافته است؛ به ویژه اینکه ایران د‌ر سال‌های گذشته بیشترین نقش را د‌ر کمک به د‌ولت و ملت عراق د‌ر مبارزه با گروه تروریستی د‌اعش د‌اشت. 

ایران نخستین کشوری بود‌ که به یاری عراق شتافت و کمک‌های مستشاری گسترد‌ه‌ای د‌ر اختیار ارتش عراق، حشد‌الشعبی و نیروهای پیش‌مرگه کُرد‌ گذاشت. کمک‌های سریع جمهوری اسلامی ایران د‌ر مقام تنها حامی مید‌انی و عملیاتی عراق، علاوه بر بازسازی روحیه ارتش و د‌ولتمرد‌ان این کشور و به تعبیر برخی‌ها «جلوگیری از سقوط بغد‌اد‌، کربلا، نجف و اربیل»، د‌ر سازماند‌هی نیروهای د‌اوطلب مرد‌می مؤثر بود و به‌تد‌ریج، بازپس‌گیری مناطق اشغال شد‌ه آغاز شد. 

بعد از شکست داعش در عراق نیز روابط بغداد – تهران عمیق‌تر شد و انتخاب نخستین سفر رئیس جمهور ایران به عراق حاکی از عمق روابط است. سفر پزشکیان به عراق می‌تواند علاوه بر تقویت روابط دوجانبه، مقدمه‌ای برای امضای چندین توافق میان دو کشور باشد.

در این زمینه چندین پرونده وجود دارند که می‌بایست در سفر هیئت ایرانی به عراق به آن‌ها پرداخته شود. در حوزه امنیتی، پرونده گروهک‌های تروریستی تجزیه طلب مستقر در اقلیم کردستان عراق است. گرچه دو سال قبل توافقنامه امنیتی میان دو کشور امضا شد، اما برچیده شدن کامل فعالیت گروه‌های تروریستی در اقلیم کردستان کاملاً اجرایی نشده و کنترل مرزهای مشترک نیازمند همکاری بیشتر و نزدیک‌تر است. 

طبق توافقنامه امنیتی ای که دو سال پیش میان ایران و عراق منعقد شد، همه گروهک‌های تروریستی و تجزیه‌طلب می‌بایست مقرهای خود را در مجاورت مرزهای ایران تخلیه کنند و خلع‌سلاح شوند. در راستای اجرای بخشی از این توافقنامه برخی گروهک‌ها مقرهای خود را تخلیه کردند. 

از چند روز پیش و در آستانه سفر رئیس جمهور کشورمان به عراق، مقام‌های عراقی در راستای نشان‌دادن حسن‌نیت خود و نیز در راستای اجرای بخش دیگری از توافقنامه، سایر گروهک‌های تروریستی مانند کومله را نیز مجبور به عقب‌نشینی و تخلیه مقرهای فعلی خود و انتقال به اردوگاه‌ها کردند. 

در راستای اجرای مفاد توافقنامه امنیتی میان ایران و عراق گروهک تروریستی کومله در روزهای اخیر مقرهای خود در زرگویز تخلیه کرد و همه نیروهایش را به منطقه سوراش در جوار شهر دوکان  و 40 کیلومتری شمال منطقه قبلی انتقال داد.

در حوزه سیاسی، عراق سال‌های گذشته نقش برجسته‌ای در میانجی‌گری میان ایران و برخی پایتخت‌های عربی داشت، به طوری که اوج ایفای نقش مارس ۲۰۲۳ میلادی بود که به عادی‌سازی روابط تهران و ریاض بر مبنای توافق‌نامه پکن منجر شد. بنابراین به نظر می‌آید میانجی‌گری عراق میان تهران از سویی و قاهره و امان از سوی دیگر می‌تواند به سرعت بخشیدن عادی سازی روابط ایران با مصر و اردن منجر شود؛ به ویژه اینکه دولت محمد شیاع السودانی دارای روابط گسترده ای با دو کشور مصر و اردن است. 

در حوزه اقتصادی، عراق سال های گذشته به شریک راهبردی و بازار مهمی برای صادرات کالا، برق و گاز ایران تبدیل شده است، به طوری که کشورمان در کنار چین و ترکیه سه شریک تجاری بزرگ عراق به شمار می‌رود. با وجود این، ایران صادرکننده کلیدی برق به عراق است و باید مطالبات این بخش و برخی صادرات انجام شده، وصول شود. همچنین برای تولیدکنندگان داخلی که به عراق صادرات دارند، در زمین‌های اقتصادی و تعرفه‌های کالا مشکلاتی ایجاد شده است که در این سفر می‌بایست بررسی شوند.

در حوزه سیاسی، عراق سال‌های گذشته نقش برجسته‌ای در میانجی‌گری میان ایران و برخی پایتخت‌های عربی داشت

در حوزه کریدوری، پروژه راه‌آهن بصره-شلمچه از دو دهه گذشته برای ایران دارای اولویت بوده است. با وجود این، بیشتر دولت‌های عراق در دو دهه گذشته از این پروژه حمایت کامل نکرده‌اند. گرچه در دولت مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر سابق عراق این پروژه مورد توجه قرار گرفت و بغداد به تهران پاسخ مثبت داد، اما پیشرفت‌ها درنهایت متوقف شد. انتظار می‌رود رئیس‌جمهور کشورمان در زمینه این پروژه با مقام‌های عراقی رایزنی کند. پروژه کریدور «جاده توسعه» و نقش‌آفرینی ایران در آن نیز می‌بایست در نشست‌های دو طرف بررسی شود.